1. Կարմիրով նշված բառերի բացատրությունը բառարանում նայեք, սովորեք:

ջաղացպան — Ջրաղացի աշխատանքին հսկող

Քուրք — Մուշտակ

փոստալ — Մորթե հնամաշ գլխարկ

Բաղարջ -Առանց խյուսի և յուղի թխած գաթա

լինգ — Մեկ կամ երկու կողմից սրված ծայրով մետաղյա ձող, որով քանդում՝ փորում են կամ ծանրություններ բարձրացնելու համար օգտագործում որպես լծակ:

Կոտ — Փայտե աման, որ իբրև չափ Էր ծառայում հացահատիկի համար:

Վեզիր — բարձրաստիճան պալատական:

1. Վերնագրիր հատվածը:

Աղվեսը թակարդում

1. Փորձեք բացատրել հեքիաթի վերնագիրը՝ ուշադրություն դարձնելով դրա ուղղագրությանը:

Չախչախ — Ջրաղացի կրիճակին ամրացված ու ծայրով քարի վրա ընկած փայտե շերտիկ, որի ցնցումները
հաղորդվում են կրիճակին, և ցորենը դանդաղորեն թափվում Է քարի անցքի մեջ:

ԽԵԼՈՔՆ ՈՒ ՀԻՄԱՐԸ

Երկու ախպեր են լինում․ մինը՝ խելոք, մյուսը` հիմար։ Խելոք ախպերը միշտ բանեցնում ու չարչարում է հիմարին։ Էնքան չարչարում է, որ հիմարը հուսահատվում է, մի օր էլ կանգնում է, թե՝

— Ախպե՛ր, էլ չեմ ուզում քեզ հետ կենամ, բաժանվում եմ, իմ բաժինը տուր, գնամ ջոկ ապրեմ։

— Լա՛վ,- ասում է խելոքը,- էսօր էլ դու ապրանքը ջուրը տար, ես կերը տամ, երբ ջրից բերես, որ ապրանքը գոմը մտնի՝ ինձ, որը դուրսը մնա՝ քեզ։

Ժամանակն էլ լինում է ձմեռ։

Հիմարը համաձայնում է։ Ապրանքը ջուրն է տանում, ետ բերում։

Ձմեռվա ցուրտ օ՜ր, մրսած անասուններ․ հենց տաք գոմի դուռն են հասնում թե չէ՝ իրար ետևից ներս են թափում։ Դռանը մնում է մի հիվանդ քոսոտ մոզի՝ գերաններին քոր անելիս։ Էն է մնում հիմարին։

Էս հիմարը թոկը վիզն է կապում, իր մոզին տանում ծախելու։

— Ա՛ մոզի, արի, հե՜յ,- կանչելով գնում է։

Մի հին ավերակի մոտից անցնելիս էլ որ ձեն է տալի՝ ա՛ մոզի, արի, հե՜յ․․․, ավերակի արձագանքը կրկնում է․

— Հե՜յ․․․

Հիմարը կանգնում է։

— Ինձ հետ ես խոսում, հա՞․․․

Ավերակը ձայն է տալի․

֊ Հա՜․․․

— Մոզին ուզում ե՞ս։

— Ե՜ս․․․ [ 192 ] — Քանի՞ մանեթ կտաս։

— Տա՜ս․․․

—Հիմի կտա՞ս, թե՞ չէ։

— Չէ՜․․․

— Դե էգուց կգամ, որտեղից որ է՝ ճարի՜․․․

— Արի՜․․․

Հիմարը համաձայնում է ու մոզին ծախված համարելով՝ ավերակի դռանը կապում է, շվշվացնելով վերադառնում տուն։

Մյուս օրը առավոտը վաղ վեր է կենում, գնում փողերն առնելու։ Դու մի՛ ասիլ՝ գիշերը գայլերը մոզին կերել են։ Գնում է տեսնում՝ ոսկորները դեսուդեն ցրված ավերակի առջև։

— Հը՞,— ասում է,— մորթել ես, կերել, հա՜։

— Հա՜․․․

— Չաղ է՞ր, թե՞ չէ։

— Չէ՜։

Հիմարը էստեղ վախենում է, կարծում է՝ ավերակի մտքումը կա, որ իր փողը չտա։

— Էդ իմ բանը չի,— ասում է,— առել ես, պրծել, ես իմ փողի տերն եմ, բեր իմ փողը՝ տասը մանեթ դեղին ոսկի՜․․․

— Սկի՜․․․

Էս էլ որ լսում է հիմարը, բարկանում է, ձեռի փետը ետ է տանում, տուր թե կտաս ավերակի խարխուլ պատերին։ Մին, երկու զարկում է․ պատերից մի քանի քար են վեր ընկնում։ Դու մի ասիլ՝ հնուց էդ պատում գանձ է եղել պահած։ Քարերը որ վեր են ընկնում՝ ոսկին թափում է հանկարծ առաջը, լցվում։

— Ա՛յ էդպես․․․ բայց էսքանն ի՞նչ եմ անում, տասը մանեթ ես պարտ՝ իմ տասը մանեթը տուր, մնացածը քու փողն է, ընչի՞ս է պետք․․․

Մի ոսկի է վերցնում, գալի տուն։

— Հը՞, մոզիդ ծախեցի՞ր,— ծիծաղելով հարցնում է խելոք ախպերը։

— Ծախեցի։

— Ո՞ւմ վրա։ [ 193 ]— Ավերակի։

— Հետո՞, փող տվա՞վ։

— Իհարկե, տվավ։ Դեռ չէր ուզում տա, ամա ձեռիս փետովը որ մի քանի հասցրի, ինչ ուներ՝ առաջիս փռեց։ Իմ տասը մանեթը վեր կալա, մնացածն իրենն էր, հենց թողեցի էնպես փռված։

Ասում է ու ոսկին հանում, ցույց տալի։

— Էդ ո՞րտեղ է,— աչքերը չորս է անում խելոք ախպերը։

— Է՛հ, ցույց չեմ տալ, դու աչքածակ ես, էնքան կհավաքես, շալակս կտաս, որ մեջքս կկոտրի։

Խելոքը երդվում է, որ մենակ ինքը կշալակի, միայն թե տեղը ցույց տա։

— Բեր,— ասում է,— ձեռինդ էլ ինձ տուր, մնացածի տեղն էլ ցույց տուր, որ տեսնեմ ես՝ տկլոր ես, քեզ համար նոր շորեր առնեմ։

Հիմարը նոր շորերի անունը որ լսում է՝ ձեռինն էլ է տալի ախպորը, տանում է, մնացածի տեղն էլ ցույց տալի։

Խելոքը ոսկին հավաքում է, բերում տուն, հարստանում, բայց ախպոր համար նոր շորեր չի առնում։

Էս հիմարը ասում է, ասում է, որ տեսնում է՝ չի լինում, գնում է դատավորի մոտ գանգատ։

— Պարոն դատավոր,— ասում է,— ես մի մոզի ունեի, տարա ավերակի վրա ծախեցի․․․

— Հերի՛ք է, հերի՛ք,— ընդհատում է դատավորը,— էս հիմարը ո՞րտեղից եկավ, ո՜նց թե մոզին ավերակի վրա ծախեցի․․․— վրեն ծիծաղում է ու դուրս անում։

Գնում է, որիշներին գանգատվում, նրանք էլ են վրեն ծիծաղում։

Ու, ասում են, մինչև էսօր էլ խեղճ հիմարը կիսամերկ ման է գալի, պատահողին գանգատվում, բայց ոչ ոք չի հավատում, ամենքն էլ ծիծաղում են վրեն, ու խելոք ախպերն էլ ծիծաղում է ամենքի հետ։

Պատմողական — Երկու ախպեր են լինում․ մինը՝ խելոք, մյուսը` հիմար։ Խելոք ախպերը միշտ բանեցնում ու չարչարում է հիմարին։

Էնքան չարչարում է, որ հիմարը հուսահատվում է, մի օր էլ կանգնում է, թե:

Ու, ասում են, մինչև էսօր էլ խեղճ հիմարը կիսամերկ ման է գալի, պատահողին գանգատվում, բայց ոչ ոք չի հավատում, ամենքն էլ ծիծաղում են վրեն, ու խելոք ախպերն էլ ծիծաղում է ամենքի հետ։

Հիմարը նոր շորերի անունը որ լսում է՝ ձեռինն էլ է տալի ախպորը, տանում է, մնացածի տեղն էլ ցույց տալի։

Էս հիմարը ասում է, ասում է, որ տեսնում է՝ չի լինում, գնում է դատավորի մոտ գանգատ։

Հարցական — Ինձ հետ ես խոսում, հա՞․․․

էս հիմարը ո՞րտեղից եկավ, ո՜նց թե մոզին ավերակի վրա ծախեցի․․․— վրեն ծիծաղում է ու դուրս անում։

Ա՛յ էդպես․․․ բայց էսքանն ի՞նչ եմ անում, տասը մանեթ ես պարտ՝ իմ տասը մանեթը տուր, մնացածը քու փողն է, ընչի՞ս է պետք․․․

Բացականչական — Ձմեռվա ցուրտ օ՜ր, մրսած անասուններ․ հենց տաք գոմի դուռն են հասնում թե չէ՝ իրար ետևից ներս են թափում։

էս հիմարը ո՞րտեղից եկավ, ո՜նց թե մոզին ավերակի վրա ծախեցի․․․— վրեն ծիծաղում է ու դուրս անում։

— Էդ իմ բանը չի,— ասում է,— առել ես, պրծել, ես իմ փողի տերն եմ, բեր իմ փողը՝ տասը մանեթ դեղին ոսկի՜․․․

Հրամայական — Խելոք ախպերը միշտ բանեցնում ու չարչարում է հիմարին։

Լա՛վ,- ասում է խելոքը,- էսօր էլ դու ապրանքը ջուրը տար, ես կերը տամ, երբ ջրից բերես, որ ապրանքը գոմը մտնի՝ ինձ, որը դուրսը մնա՝ քեզ։

Գեղարթի վանքը հիմնադրվել է 4 — րդ դարում, իսկ հիմնական եկեղեցին 1215 թ.: Գեղարդի վանքը գտնվում է Կոտայքի մարզում Երևան — Գառնի — Գողթ ճաբպարհի շարունակության վրա: Դարեր առաջ վանքը կոչվել է Աիրիվանք՝ քարարային կառյուցների պատճաառով, իսկ 18 — րդ դարից՝ վանքում պահպհած սուրբ գեղարդի հռչակության՝ Գեղարդ: Ըստ սովորության հիմնադրվել է քրիստոնեությունը Հայաստանում պետական կրոն քարոզելու առաջին տարիներին

Պաշտպանած հնագույն հուշարձանը պարսպապատերից դուրս, արևմտյան կողմում լինելով կիսով չափ ժայռափոր մատուռն է։ Աշխարհի քարտաշ շինությունների մեջ Գեղարդը գրավում է առանձնակի տեղ։

Վանքի շրջապատում կան գեղեցկաքանդակ բազմաթիվ խաչեր և ժայռափոր։

https://forms.gle/4zhzG4My87zs7bmW6

• Պոչատ աղվեսի պոչը նրա  մարմնի երկարության 5/9 մասն էր։ Որքա՞ն էր աղվեսի պոչի երկարությունը, եթե աղվեսի մարմնի երկարությունը 90 սմ էր։

90 : 9 x 5 = 50

Պատ.՝ 50

• <<Կիկոսի մահը>> հեքիաթում  հայրը աղջկանը  ուղարկում է աղբյուրից ջուր բերելու  և  տալիս է  5 լ և 4 լ տարողությամբ 2 կուժ։  Կկարողանա՞  այդ կուժերի  օգնությամբ աղջիկը  աղբյուրից բերել  ճիշտ 2 լ  ջուր։

• <<Շունն ու կատուն>> հեքիաթում կատուն 40 սմ երկարությամբ   գառան մորթուց կարող էր շան համար 1 գդակ կարել։ Որքա՞ն էր շան ճանկած  գառան  մորթու երկարությունը, եթե կատուն այդ մորթուց իր համար 2 միանման  գդակ կարեց, որոնցից յուրաքանչյուրի երկարությունը  շան  1  գդակի համար անհրաժեշտ մորթու  երկարության  3/4  մասն էր։

40 : 4 x 3 = 30

30 x 2 = 60

Պատ.՝ 60

• <<Ոսկու կարասը >> հեքիաթում, եթե իմաստունները վճռեին, որ  կարասի մեջ եղած ոսկու  2/6 մասը պետք է տալ  վարող գյուղացուն, իսկ մնացած մասը հողատիրոջը, ապա հողատիրոջը  ոսկու  ո՞ր մասը կհասներ։

Պատ.՝ 4/6

• <<Բարեկենդանը>> հեքիաթում մարդը որքա՞ն բրինձ էր գնել, եթե  յուղն ու բրինձը միասին  100 կգ էին  ու  հայտնի է, որ բրինձը   3 անգամ շատ էր կշռում յուղից։

1 + 3 = 4

100 : 4 = 25

100 — 25 = 75

Պատ.՝ 75 բրինձ, 25 յուղ

Կարդա՛ Հ. Թումանյանի «Երկու սև ամպ» բանաստեղծությունը:

Առաջադրանքներ՝

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր տրված բառերը՝ գահ, հողմ, հալածական։

Գահ — աթոռ

Հողմ — ուժեղ քամի

Հալածական — Տարագիր

1. Եթե նկարես այս բանաստեղծությունը, ի՞նչ գույներ կօգտագործես:

Սև, մոխրագույն, երկնագույն

1. Ո՞րն է բանաստեղծության գլխավոր իմաստն արտահայտող տողը: Դուրս գրիր և հիմնավորիր, թե ինչո՞ւ ես այդպես մտածում:

Հողմը սակայն չար հոսանքով
Բաժնել, ջոկել չէր կարենում,
Ինչքան նըրանց լայն երկնքով
Դես ու դեն էր քըշում, տանում։

1. Ինքդ վերնագրի՛ր բանաստեղծությունը:

Կպած ամպերը

Խաչբառ 

Ա	Բ	Գ	Դ	Ե	Զ	Է	Ը	Թ
1	2	3	4	5	6	7	8	9
Ժ	Ի	Լ	Խ	Ծ	Կ	Հ	Ձ	Ղ
10	20	30	40	50	60	70	80	90
Ճ	Մ	Յ	Ն	Շ	Ո	Չ	Պ	Ջ
100	200	300	400	500	600	700	800	900
Ռ	Ս	Վ	Տ	Ր	Ց	Ւ	Փ	Ք
1000	2000	3000	4000	5000	6000	7000	8000	9000

• Գտիր  69 թվի ամենամեծ ու ամենափոքր բաժանարարների գումարը։ 

69 + 1 = 70 Հ 

• Գտիր  600  և 3000  թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը։ 

600 Ո 

• Գտիր  27000  և 9 թվերի քանորդը։ 

27000 : 9 = 3000 Վ 

• Գտիր  245  թվի  2/7 մասը։ 

245 : 7 x 2 = 70 Հ 

• Ո՞րն է ամենափոքր բնական թիվը։ 

1 Ա 

• Ո՞ր  թվի  5/8  մասն է  հավասար 250-ի։  

250 : 5 x 8 = 400 Ն 

• Նարեն ու Նարեկը միասին ունեն  1200 դրամ։ Որքա՞ն գումար ունի Նարեն, եթե Նարեկը Նարեից 2 անգամ շատ գումար ունի։ 

Նարեկ — 800 Նարե — 400 Ն,  

• Քանի՞  բաժանարար  ունի 16 թիվը։ 

5 = (Ե)16, 1, 4, 8, 2 

• Գտիր  50  և 40 թվերի արտադրյալը։ 

 50 x 40 = 200 (Ս) 

Հորիզոնական 

• Ո՞ր   թվի  2/3 մասն է հավասար  6-ի։ 

6 : 2 x 3 = 9 Թ 

• Ո՞րն է 600 թվի ամենամեծ բաժանարարը։ 

600 Ո 

• Գտիր 7 և 1000  թվերի ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը։ 

7 x 1000 = 7000 Ւ 

• Գտիր  24000  և 120  թվերի քանորդը։ 

24000 : 120 = 200 Մ 

• Ո՞ր թիվն է   հանդիսանում  բոլոր բնական թվերի համար բաժանարար։ 

1 Ա 

• Ն 

•   Գտիր ամենափոքր եռանիշ թվի եռապատիկը։ 

100 x 3 = 300 Յ 

• Գտիր  24  թվի ամենափոքր  բաժանարարը։ 

 1 Ա 

• Տուփում կա 100  կարմիր, 299 կապույը և 50 կանաչ գնդիկ։ Առանց նայելու   ամենաքիչը քանի՞ գնդիկ պետք է հանել տուփից, համոզված լինելու համար, որ 3 տարբեր  գույնի գնդիկներից էլ  դուրս   կգա։ 

400 Ն 

					Թ
					Ո
					Ւ
					Մ
					Ա
Հ	Ո	Վ	Հ	Ա	Ն	Ն	Ե	Ս
					Յ
					Ա
					Ն

a. I play footbal badly

b. I do my homework corefully

c. I run slowly

d. I speak english well

e. play computer games badly

f. I ride my bike slowly

Կետերի փոխարեն գրի՛ ր է, ե  կամ ո:

«Մի անգամ իմ բարեկամ մի Որսորդ մեր հանդի անտառուտ սարերից մի եղնիկ նվեր բերեց երեխաներիս համար»:
Այսպես սկսեց ընկերս աշնանային մի երեկՈ,   Երբ նստած միասին նրա պատշգամբում, հիացած նայում  Էինք հեքիաթական վերջալույսով վարվռուն սարերին, Որոնց վրա մակաղած հոտերի նման մեղմՈրեն հանգչում էին Ոսկեգեղմ անտառները:
«Այդ մի մատաղ ու խարտյաշ Եղնիկ էր̀  խՈրունկ, սև ու ջինջ աչքերով, որ ծածկվում Էին երկայն, նուրբ թարթիչների տակ:
Կամաց-կամաց մեր վրա սովորեց նա, Էլ  չԷր փախչում,  չԷր վախենում մեզնից,  մանավանդ շա՜տ մտերմացել Էր երեխաներիս հետ, նրանց հետ միասին վազվզում Էր պարտեզում, նրանց հետ ճաշում Էր, նրանց հետ քնում:
Մի բան ինձ շատ Էր զարմացնում: Եղնիկը թԵև այնպես ընտելացել Էր մեզ, սովորել Էր մեր տանն ու դռանը, բայց մեկ-մեկ մեզնից թաքուն բարձրանում  Էր այս պատշգամբը և ուշագրավ, լռիկ նայում Էր հեռու` անտառներով փաթաթված սարերին, ականջները լարած խորասույզ լսում Էր անտառների խուլ ու անդուլ շառաչը,  որ   Երբեմն ուժեղանում Էր, երբեմն բարականում` նայելով հովերի թափին: Նայում Էր նա այնպե՜ս անթարթ և այնպե՜ս ինքնամոռաց, որ  Երբ պատահում Էր  բարձրանում Էի պատշգամբը, ինձ բավական միջոց չԷր նկատում և Երբ հանկարծ ուշքի Էր գալիս, նետի պես ծլկվում Էր մոտիցս…

Հարցեր և առաջադրանքներ

      1.   Ո՞ր ստեղծագործությունից է հատվածը: Նշի՛ր հեղինակի անունը:

Հովհաննես Թումանյան՝ Մայրը

2. Գրի՛ր որսորդ, խորունկ, անդուլ, խարտյաշ բառերի հոմանիշները:

• Որսորդ — որսոն
• Խորունկ — խոր
• Անդուլ — դադար չունեցող
• Խարտյաշ — քումայթ

2. Տեքստից դո՛ւրս գրիր երեկո բառի հոմանիշը:

Երեկո — իրիկուն

2. Տրված բառերը բաղադրիչների (մասերի) բաժանի՛ր, որոշիր կազմությունը։

 Օրինակ՝  հեքիաթային- հեքիաթ(արմատ)+ ային(ածանց), ածանցավոր բառ

անտառուտ — Արմատ = Անտառ, Ածանց = ուտ

վերջալույս- Արմատ = վերջ, հոդակապ = ա, Արմատ = լույս

աշնանային- Արմատ = աշուն, Ածանց = ային

խորասույզ- Արմատ = խոր, Հոդակապ = ա, արմատ = Սույզ