2․Ինչո՞ւ են հայերեն տառերը միասին այբուբեն կոչվում։ Ի՞նչ է այբենարանը։

Այբուբենը կազմված է այբ և բեն հնչյուներից, այսինքն ա և բ տառերի հնչյուներց:

3․Տրված տառերը այբենական կարգով դասավորիր, ո՞ր տառերն են դուրս մնում։

Ա Բ Գ Ե Է Ը Թ Ժ Ի Ծ Կ Ձ Շ Ճ Մ Յ Ն Ո Պ Ջ Ռ Ս Վ Տ Ր Ց Փ

4․Զննիր ուղագրական բառարանը, և պարզիր տառերն ինչպեց (ինչ կարգով) են դասավորվում։

Ողագրական բառարանը դասավորվում է հայկական այբուբենով այսինքն, ա մինչև ֆ:

5․Տրված բառերը դասավորիր այբենական կարգով։

եղինջ, շյուղ, պատշգամբ, դարպաս, թակարդ, կաթսա, սրճեփ։

Դարպաս, եղինջ, թակարդ, կաթսա, շյուղ, պատշգամբ, սրճեփ։

Բնական   թվերը, զրոն ու թվերի գրառումը 

Առարկաների  քանակը  հաշվելիս  թվերին սկսած մեկից, քայլ առ քայլ մեկ ենք գումարում՝ արդյունքում ստանալով 

1, 2, 3, 4,․․․,99,100,․․․  շարքի  թվերից որևէ մեկը։ Հաշվելիս առաջացող թվերը կոչվում են բնական թվեր, իսկ շարքը՝ բնական թվերի շարք։ 

Ամենափոքր բնական թիվը 1-ն է։ 

Թվերը գրի են առնվում հետևյալ տասը թվանշանների միջոցով՝ 

0,1,2,3,4,5,6,7,8,9։ 

Օրինակ՝ 569, 45987, 15, 598։ 

Թվանշանները որոշ թվերի սեղմ, միայն մեկ նշան պարունակող գրառումներ են։ 

Ցանկացած թիվ կարելի է գրի առնել տասը թվանշանների 

միջոցով այն բանի շնորհիվ, որ թվի գրառման մեջ թվանշանի իմասը կախված է նրա գրառման դիրքից։ 

Թվերի գրառման այս եղանակները(համակարգերը), որոնցում թվանշանի իմասը կախված է նրա գրառման դիրքից, կոչվում է դիրքային։ Թվերի գրառման այս համակարգը կոչվում է նաև տասական, քանի որ նրանում գործածվում են տասը 

թվանշան։ 

Հայերը նախքան դիրքային համակարգին անցնելը թվերը գրառելու համար օգտագործում էին այբուբենի տառերը։ 

Ա-Թ տառերը նշանակու էին 1-9 թվերը։ 

Ժ-Ղ տառերը նշանակու էին 10-90 թվերը։ 

Ճ-Ջ տառերը նշանակու էին 100-900 թվերը։ 

Ռ-Ք տառերը նշանակու էին 1000-9000 թվերը։ 

Առաջադրանքներ 

1. Քանի՞ տարբեր թվանշաններ են օգտագործվում 45688876 թվի գրառման  մեջ։ 

4, 7, 5,  

2. Քանի՞ տասնյակ է  պարունակվում հետևյալ  թվերից յուրաքանչյուրում՝ 

87 — 8 տասնյակ 

49 — 4 տասնյակ 

38 – 3 տասնյակ 

12 – 1 տասնյակ 

99 – 9 տասնյակ 

 85 — 8 տասնակ 

3. Քանի՞ հարյուրյակ է պարունակվում հետևյալ թվերից յուրաքանչյուրում՝ 

156 — 1- հարուրյակ 

569 — 5 — հարուրյակ 

458 — 4 հարուրյակ 

359 – 3 հարուրյակ 

4. Թվանշաններով  գրի առեք այն թիվը, որը 

Պարունակում  է  5 տասնյակ և 5 միավոր։ 

55 թիվը 

5. Թվանշաններով գրի առեք այն թիվը, որոնք պարունակում են՝ 

• Հինգ տասնյակ և յոթ միավոր 

                  57 

• Ութ հարյուրյակ և 9 միավոր, 

                 809 

• Ինը հարյուրյակ, հինգ տասնյակ  և   յոթ միավոր, 

       957 

• Մեկ հարյուրյակ և 8 տասնյակ, 

       180 

• Երեք հազարյակ, վեց հարյուրյակ, երեք միավոր։ 

   3603 

Թվի ներկայացումը կարգային միավորների գումարի տեսքով 

Այն թվերը, որոնց ամենամեծ կարգում գրված է 1, իսկ   եղած մյուս կարգերում՝ 0-ներ, կոչվում են կարգային միավորներ։ 

 Կարգային միավորներն են, օրինակ՝ 1; 10; 100; 1000; 10000։  

Օրինակ՝ 3698 թվը ներկայացնենք կարգային միավորների գումարի տեսքով  

3698=3‧1000+6‧100+9‧10+8‧1 

 Առաջադրանքներ 

 1. Հետևյալ թվերը ներկայացրեք կարգային միավորների գումարի տեսքով․ 

 3895 = 3000 + 800 + 90 + 5 

 2569 = 2000 + 500 + 60 + 9 

 456987 = 400.000 + 50.000 + 6000 + 900 + 80 + 7  

 2․Հետևյալ թվերը ներկայացված են կարգային միավորների գումարի տեսքով։ 

Ինչպիսի՞ն կլինի նրանց դիրքային գրառումը։  

Օրինակ՝  6‧1000+2‧100+7‧1=6207  

8‧1000+2‧100+5‧1 = 8205 

2‧100000+4‧1000+9‧100 = 204.900 

 5‧1000+3‧100+2‧10+5‧1 = 5325 

Բնական թվերի ընթերցումը 

 Թվերը ընթերցելու համար, թվի գրառումը, աջից սկսելով, տրոհում ենք խմբերի՝ դասերի, խմբերից յուրաքանչյուրում՝ երեք թվանշան։  

Աջից առաջին խումբը անվանում ենք միավորների դաս, ապա գալիս է՝ հազարավորների դասը, հետո՝ միլիոնների, միլիարդների կամ բիլիոնների, տրիլիոնների դասերը և այլն։  

Ընթերցման ժամանակ միավորների դասի անվանումը չի ասվում, չի ասվում նաև միայն զրոներ պարունակող դասի անվանումը։  

Օրինակներ՝ 735․656․989 թիվը կարդում ենք՝ յոթ հարյուր երեսունհինգ միլիոն վեց հարյուր հիսունվեց հազար ինը հարյուր ութսունինը։  

8․000․235 թիվը կարդում ենք՝ ութ միլիոն երկու հարյուր երեսունհինգ ։  

Առաջադրանքներ  

1.Կարդացե՛ք թվերը․ 

 4.568.968  

25.000.508 

 56.974 

 25.695.220  

100.056.000  

2. Գրե՛ք թվանշաններով և կարդացե՛ք թվերը․ 

 875 հազար = 875.000 

 510 միլիարդ 327միլիոն  

510.327.000.000 

3. Միայն թվանշաններով գրի՛ առեք հետևյալ թվերը․  

302մլն35հազ․ 302.035.000 

1մլրդ200հազ․ 1.000.200.000 

 96մլն20հազ․324. 96.020.324 

4.Թվանշաններով գրի՛ առեք հետևյալ թվերը․  

Երեք միլիոն երկու հարյուր հազար չորս հարյուր քսանվեց 3.200.426 

Երկու հարյուր քսանվեց հազար ինը 

226.009  

Վեց միլիոն երկու հարյուր հիսունվեց։ 

6.000.526 

Մաթեմատիկայի   ֆլեշմոբի  խնդիրներ․ 

1. Մեր այգում կա 120 ծառ, որոնցից 30 հատը նռենի է, իսկ 40 հատը թզենի, մնացածը խնձորենի։ Քանի՞ խնձորենի կա այգում։ 

120 – 40 = 80 

80 – 30 = 50 

Պատ.՝ 50 

2. Ուսումնական ճամփորդության ժամանակ 24 հոգանոց սովորողների խմբի ուղիղ կեսը զբաղվեց տեղանքի մաքրությամբ: Մնացածի կեսը տեղանքի բուսականությունն ուսումնասիրեց: Մյուս սովորողները լուսանկարեցին ընկերներին: Քանի՞ սովորող զբաղվեց լուսանկարչությամբ: 

24 : 2 = 12 

12 : 2 = 6  

Պատ.՝ 6 

3. Նավահանգստում կա 5 շոգենավ: Նրանք գտնվում են մեկը մյուսից 3 կմ հեռավորության վրա: Որքա՞ն է առաջին և հինգերորդ շոգենավերի միջև եղած հեռավորությունը: 

 Պատ.՝ 12 կմ 

Նա քամու արագությամբ սլացավ դեպի թփերը՝ ձեռքին կեչու կեղևը: Իսկ Թաֆֆին նստեց գոհ ու երջանիկ:

Օտարականը կտրեց անցավ մի քանի մղոն, մինչև քարանձավի շեմին պատահմամբ Թեշումային գտավ կանանց հետ զրուցելիս: Թաֆֆին շատ նման էր մորը: Օտարականը ժպտաց և Թեշումային հանձնեց կեչու կեղևը: Նա արագ վազելուց հևում էր, ոտքերը քերծվել էին մոշի թփերից, բայց աշխատում էր, որքան հնարավոր է բարեկիրթ լինել:

Նկարը տեսնելուն պես Թեշումայը մի աղեկտուր ճիչ արձակեց ու հարձակվեց օտարականի վրա: Մյուս կանայք անմիջապես գետին գլորեցին նրան և շարքով, վեցը միասին նստոտեցին վրան: Իսկ Թեշումայը բղավում էր.

— Ամեն ինչ պարզ է. իմ Թեգումայի մարմնի մեջ նիզակներ է խրել, այնպես վախեցրել խեղճ Թաֆֆիին, որ մազերը բիզ-բիզ են կանգնել: Այդքանը հերիք չէ, այս սարսափելի նկարն է ինձ բերել:

Ապա հնչեցրին թմբուկներն ու կանչեցին իրենց ցեղի բոլոր մեծամեծերին, որոնք որոշեցին օտարականի գլուխը թռցնելուց առաջ  նրա առաջնորդությամբ գնալ գետը՝ տեսնելու, թե որտե՛ղ է թաքցրել խեղճ Թաֆֆիին:

Օտարականը Թեգումայի ցեղին առաջնորդեց գետի ափը, որտեղ նրանք տեսան Թաֆֆիին՝ երիցուկներից պսակ հյուսելիս, իսկ Թագումային՝ նորոգած նիզակով ծածան որսալիս:

— Ի՜նչ շուտ վերադարձար, — բացականչեց Թաֆֆին, — բայց ինչո՞ւ ես այդքան շատ մարդ հետդ քարշ տվել: Հայրի՛կ, սիրելի՛ս, դու զարմանում ես, չէ՞:

— Շատ, — պատասխանեց Թագումայը, — բայց դրա պատճառով ձկան որսն այսօր ձախողվեց: Ի՞նչ է պատահել, Թաֆֆի՛, մեր ողջ ցեղն այստեղ է:

Այդ պահին Թեշումայը վազեց, ամուր գրկեց, համբուրեց Թաֆֆիին: Իսկ ցեղապետը բռնեց Թագումայի գլխին ցցված փետուրներին ու ուժգին թափահարեց նրան:

— Բացատրի՛ր, բացատրի՛ր, բացատի՛ր, — գոչեց Թեգումայի ողջ ցեղը:

— Աստծո՛ւ սիրուն, — խնդրեց Թեգումայը, — թո՛ղ գլխիս փետուրները: Մարդ իրավուք չունի՞ առանց ձեր թույլտվության նիզակը կոտրելու:

Քար լռության մեջ աղջնակը պատմեց իր նկարածի բովանդակությունը: Հետո լռության մեջ հանկարծ լսվեց ցեղապետի ծիծաղը, ապա՝ օտարականի, նույնպես և Թեգումայի, որը թուլացած բերանքսիվայր փռվեց գետնին, այնուհետև՝ ամբողջ ցեղի ծիծաղը, հռհռոցն ու քրքիջը:

Քիչ անց ցեղապետը ասաց, գոռաց, երգեց.

— Ո՛վ դու, սիրելի՛ աղջնակ, դու մեծ հայտնագործություն ես արել:

— Ես մտադրություն չունեի, ես միայն հայրիկի սև կոթով նիզակն էի ուզում:

— Թաֆֆի՛, սիրելի՛ս, երբ հաջորդ անգամ նկար-նամակ ուղարկես, լավ կլինի ուղարկես այնպիսի մարդու հետ, որը կարողանա մեր լեզվով խոսել ու բացատել իր միտքը:

Համացանցից, այլ աղբյուրներից գտի՛ր և հանի՛ր տեղեկություններ նամակի մասին. Ինչ ասել է նամակ, նամակների տեսակները, կառուցվածքը և այլն:

Նամակը, մեկ կամ երկու թերթից կազմված անձնական կամ պաշտոնական բնույթ կրող գրավոր ուղերձ է։ Նամակները ուղարկում են փոստսլին ծառայության միջոցով։ Երկար տարիներ մարդիկ միմիանց հետ հաղորդակցվել են նամակների միջոցով, որովհետև չկային այլ միջոցներ: ժամանակակից հեռահաղորդակցման միջոցների հայտնագործությունից հետո զգալիորեն նվազել է նամակնե գրելու սովորույթը։

Նամակները լինում են տարբեր տեսակաների, օրինակ՝

• բաց նամակ
• փոստային բացիկ
• ընդհանրական նամակ
• հանձնարարական նամակ
• հրավիրատոմս
• շղթա նամակ
• նիգերիական նամակ
• սիրային նամակ
• պայթուցիկ նամակ
• ցավակցական նամակ
• էլեկտրոնային նամակ
• փոստաղբ

Արաքս գետը ունի 1072 կմ երկարություն, որից 200 կմ կազմում է Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանը։ Նրան նաև անվանում են Արագ նրա արագության համար: Արաքսը սկիզբ է առնում Թուրքիայից և թափվում Կուր գետը, որը գտնվում է Ադրբեջանում: :Արաքս գետի ջուրը օգտագործվում է ոռոգման նպատակով, ինչպես նաև գետը ունի հարուստ կենդանական աշխարհ: Արաքս գետում կան ձկներ,դրանք են

կարմրախայտը, լոքոն,թառափը և այլն: Նշենք նաև, որ Արաքս գետը նավարկության համար հարմար չէ:

1. Ինքդ վերնագրի՛ր առաջին մասը։

Հարյուրավոր դարեր առաջ ապրում էր մի մարդ: Նա իսկական նախամարդ էր և ապրում էր քարանձավում: Ո՛չ գրել գիտեր, ո՛չ կարդալ: Նրան Թեգումայ կկոչենք: Նրա կնոջ անունը Թեշումայ էր, իսկ նրանց դստրիկին ես Թաֆֆի կասեմ:Նրանք երեքով անչափ երջանիկ էին: Մի օր Թեգումայը անցավ կուղբերի ճահիճը, գնաց գետը՝ ճաշի համար ծածան որսալու, Թաֆֆին էլ հետը:
Ձկան որսը չսկսած՝ հանկարծ նիզակը ճիշտ մեջտեղից կոտրվեց:

— Քո երկար սև նիզակը տանն է, — ասաց Թաֆֆին,- թող վազեմ և մայրիկին խնդրեմ՝ տա:

— Թմբլիկ տոտիկներիդ համար բավական երկար ճանապարհ է. Բացի դրանից, մեկ էլ տեսար՝ ընկար ճահիճն ու խեղդվեցիր: Հիմա մի ճար կանենք:
Թեգումայը նստեց, բաց արեց կաշվե փոքրիկ պայուսակը և գործի անցավ: Թաֆֆին նույպես նստեց, ոտքի մատները ջրի մեջ կախեց, ծնոտը ձեռքին հենեց ու խոր մտքերի մեջ ընկավ:

— Լսի՛ր, հայրի՛կ, ո՛չ դու գրել գիտես, ո՛չ էլ ես: Եթե իմանայինք, նամակ կուղարկեինք տուն՝ նիզակը բերելու:

— Ասածդ խելքին մոտ է, — արձագանքեց հայրը:
Այդ պահին մի օտարական էր անցնում գետափով: Նա ոչ մի բառ չէր հասկանում Թեգումայի լեզվից: Օտարականը կանգ առավ, ժպտաց Թաֆֆիին, որովհետև ինքն էլ մի փոքրիկ դուստր ուներ տանը:

— Մո՛տ արի, — կանչեց Թաֆֆին, — գիտե՞ս, թե որտե՛ղ է ապրում մայրիկս:
«Հիանալի երեխա է», — մտածում էր օտարականը:

— Ուզում եմ, — շարունակեց Թաֆֆին, — որ մայրիկիս մոտ գնաս ու բերես հայրիկիս սև կոթով նիզակը, որ կախված է օջախի վերևում:

Օտարականը, որ ոչինչ չէր հասկանում, տեղից ելավ, կեչու կեղևից մի խոշոր կտոր պոկեց ու տվեց Թաֆֆիին: Դա, սիրելի՛ փոքրիկ, նշանակում էր, որ իր սիրտը ճերմակ կեղևի նման մաքուր էր և վատություն չէր անի նրան, բայց Թաֆֆին նրան չհասկացավ:

— Օհո՜, — բացականչեց աղջիկը, — դու երևի մեր հասցեն ես ուզում: Իհարկե, ես գրել չգիտեմ, բայց եթե մի սուր բան լինի, ճանկռելով նկարներ կանեմ: Խնդրում եմ, տո՛ւր վզնոցիդ շնաձկան ատամը:

Թաֆֆին երկարեց փոքրիկ ձեռքն ու ձգեց ուլունքներից, սերմերից ու շնաձկան ատամներից պատրաստված նրա վզնոցը: Նա տվեց շնաձկան ատամը: Թաֆֆին պառկեց փորիկի վրա՝ ոտքերն օդում ճոճելով:

— Հիմա քեզ համար սիրուն նկարներ կանեմ, իսկ դու նայի՛ր ուսիս վրայով: Սկզբում կնկարեմ հայրիկին՝ ձուկ որսալիս: Հիմա էլ հայրիկի ուզած նիզակը՝ սև կոթով: Վա՜յ, նիզակը հայրիկիս մեջքը խրվեց, բայց ես մեղավոր չեմ, շաձկան ատամը ձեռքիցս սահեց: Սա այն նիզակն է, որ պիտի բերես: Իսկ հիմա ինձ նկարեմ: Մազերս բիզ-բիզ են ստացվում, բայց իրականում գանգուր են, այդպես նկարեցի, որովհետև հեշտ է: Հիմա էլ քեզ. դու իրականում շատ լավն ես, բայց գեղեցիկ նկարել չեմ կարող, այնպես որ չնեղանաս:

Օտարականը ժպտաց: «Հավանաբար ինչ-որ տեղ ճակատամարտ է լինելու, և այս զարմանահրաշ երեխան ինձ խնդրում է օգնության կանչել իրենց մարդկանց», — մտածեց նա:

Օտարականը նայեց նկարին ու գլխով արեց: Ապա մտածեց. «Ես գնամ, օգնության կանչեմ նրա ցեղակիցներին»:

— Նայի՛ր, — Թաֆֆին մեծ դժվարությամբ քերում էր կեղևը: — Հիմա կբացատրեմ մայրիկիս հասցեն: Կգնաս ուղիղ, մինչև հասնես երկու ծառի, հետո կբարձրանաս բլուրը ու կհասնես այն ճահճին, որտեղ վխտում են կուղբերը: Ես նրանց լրիվ չեմ նկարել, անցնելիս միայն գլուխները կտեսնես: Զգո՜ւյշ մնա, չընկնես: Մեր քարանձավը հենց ճահճի հետևն է: Դրսում կանգնածն էլ իմ մայրիկն է: Նա գեղեցիկ է, աշխարհում ամենագեղեցիկ մայրիկը: Իհարկե, նա չի նեղանա, որ իրեն այդքան տգեղ եմ նկարել: Բայց կուրախանա՝ տեսնելով նկարածս: Եթե նկարը ցույց տաս մայրիկիս, նիզակը կստանաս: Ես նրան նկարել եմ ձեռքերը բարձրացրած, որովհետև գիտեմ՝ քեզ տեսնելով՝ կուրախանա: Գեղեցիկ նկար է, չէ՞: Լա՞վ հասկացար, թե՞ նորից բացատրեմ:

Վայրենի նամակը

• Գրի՛ր հետևյալ բառերի հոմանիշները՝
• քարայր — Քարանձավ
  մեծ — հսկա
• չքնաղ — գեղեցիկ
• ճամփա — ճանապարհ

1. Առաջին մասից դուրս գրիր գրությամբ և արտասանությամբ տարբերվող բառեր: Օրինակ՝ խնդրել-թ լսում ենք, դ գրում:

Մարդ

կարդալ

խնդրել

ձգեց

օգնություն

Մատենադարան դա կազմված է երկու բառից՝ մատյան և դարան: Կարճ ասած գրքապահոց: Մատենադարանը դա մի շատ կարեվոր հնագույն հարստություն է հայերի համար, որտեղ պահվում են գրքեր և մատյաններ: Մատյանները պատրաստել են մագաղաթից, իսկ մագաղաթը պատրաստել են հորթի կամ ուլի կաշվից: Մագաղաթը ստանալու համար կաշին պետք է քերթել, այդ մարդկանց անվանում եին Քեռթիչներ: Իսկ այն մարդիկ ովքեր գրում եին անվանում եին Գրիչներ, հետո տալիս էին Ծաղկողներին ովքեր, որ նկարազարդում էին գիքը: Ամենամեծ գիրքը հայոց պատմության մեջ  «Մշո ճառընտիրն» է, որը ունեցել է 75Х50 սմ մեծության 660 (այժմ՝ 600) թերթ՝ պատրաստված արջառի և երինջի կաշվից, որը կշռում է 28 կգ: Իսկ ամենափոքր գիրքը <<Տոնացույց>> — ը կշռում է 19 գրամ և ունի 104 թերթ: Մատյանների էջերին վառ կարմիր գույնի շատ գեղեցիկ ման­րանկարներ կան: Դրանք արվել են որդան կարմիրով, որը օգտագործում էին միայն թագավորները և կաթողիկոսները: Որթան կարմիրը մի փոքր միջատ է, որը տարածված է եղել արարատյան դաշտում և իր վառ կարմիր գույնով հայտնի է եղել ամբողջ աշխարհով: Մատենադարանը կոչվում է Մեսրոփ Մաշտոցի անունով: Մեսրոփ Մաշտոցը, Գրիքոր Լուսավորիչը և Մովսես Խորենացին, հայոց պատմության մեջ, հայերի համար գլխավոր դերակատարում են ունեցել: Գրիքոր Լուսավորիչի օրոք ընդունվեց քրիստոնեությունը, Մեսրոփ Մաշտոցը գրեց հայոց այբուբենը, Մովսես Խորենացին էլ գրի առավ մեր պատմությունը: